Wat te doen in Turnhout, België: 11 tips!

Turnhout is de ‘onofficiële’ hoofdstad van de Belgische Kempen, de groenste regio van Vlaanderen met vennen, heide en bossen. Turnhout is daarmee de ideale uitvalsbasis voor het verkennen van deze streek in het noorden van België, net ten zuiden van de provincie Noord-Brabant. Ga wandelen of fietsen in de bosrijke omgeving, proef traditioneel gebrouwen abdijbiertjes en laat de kids uitrazen in een pretpark als Bobbejaanland.

Maar een ‘hoofdstad’ is haar naam niet waardig als hier ook niet van alles te doen en te zien is. Zo kent Turnhout een lang en roemrucht verleden, met enkele monumenten van bijna duizend jaar oud. Al in de 11e eeuw kozen de Hertogen van Brabant de stad uit voor het botvieren van hun jachtlust. In Turnhout bouwden ze een jachtkasteel om op herten te gaan jagen. Het hert is nog altijd het trotse symbool in het stadswapen van Turnhout.

Overstekende herten vind je er al lang niet meer, maar Turnhout heeft wel leuke musea, een rijk cultureel leven en een heerlijke bourgondische vibe. Duik ook eens in de geschiedenis van de speelkaart, want ook met azen, boeren en harten heeft Turnhout zich op de kaart gezet. Ga op zoek naar de uitvindingen van de één na grootste Belg, pak wat rust met een meditatiemomentje in het Begijnhof en geniet van een gezellig terrasje op de Grote Markt. Kun je daarna altijd nog fietsen en wandelen in de Belgische Kempen. Ontdek de stad van de ‘muggenblussers’: hier vind je 11 tips wat te doen in Turnhout!

Nationaal Museum van de Speelkaart

Je wist het waarschijnlijk niet als je weer eens een potje kaarten speelt, maar de speelkaart komt uit Turnhout vandaan! De drukker Philip Jacobus Brepols (1778-1845) zette Turnhout in 1826 op de kaart door het drukken van de eerste speelkaart. Hij richtte de drukkerij Brepols op, die later is opgegaan in Cartamundi. Dit is de grootste producent van speelkaarten en bordspellen ter wereld en het hoofdkantoor bevindt zich nog steeds in Turnhout.

Logisch dus dat deze Belgische stad de thuisbasis is van het Nationaal Museum van de Speelkaart. Hier kom je alles te weten over de geschiedenis en productie van de speelkaart en kaartspelen. Je leert dat kaarten niet alleen worden gebruikt voor onschuldig vermaak, maar ook voor satire, propaganda, reclame en waarzeggerij.

Het museum heeft een van de grootste collecties speelkaarten uit de Nederlanden, met handgemaakte exemplaren die teruggaan tot de 16e eeuw. Hoogtepunten zijn een stoommachine uit 1896 en het beroemdste boek dat ooit over kaartspelen is verschenen (uit 1743). Populair is een afvalbak waar je zelf een kaart uit kunt graaien. Adres: Druivenstraat 18, 2300 Turnhout, België. Website: speelkaartenmuseum.turnhout.be

Begijnhof

Het Begijnhof is een van de bekendste bezienswaardigheden van Turnhout, met knusse oude huisjes rondom een rechthoekig plein. Waarschijnlijk is het hof gesticht aan het begin van de 14e eeuw. Het was bedoeld voor begijnen – alleenstaande katholieke vrouwen die een vroom bestaan leidden en met andere vrouwen samenwoonden.

Op het hoogtepunt in de 17e eeuw woonden er 370 begijnen. De laatste vrouw stierf pas in 2002. Het Begijnhof staat sinds 1998 op de Werelderfgoedlijst van Unesco, samen met tientallen andere begijnhoven in Vlaanderen. Aan de ene kant bevindt zich het poortgebouw en aan de andere kant een prachtige barokke kerk uit 1667.

Reis even terug naar het verleden en geniet van de rust in het hof. Maar breng ook even een bezoek aan het Begijnhofmuseum. Hier kom je alles te weten over het intrigerende leven van de begijnen. Wat bewoog de vrouwen om voor zo’n eenvoudig bestaan te kiezen en waar leefden ze van? Adres: Begijnhof, 2300 Turnhout, België. Website: www.begijnhofmuseum.turnhout.be

Kasteel van de Hertogen van Brabant

Midden in het centrum van Turnhout pronkt het oudste gebouw van de stad: het Kasteel van de Hertogen van Brabant. De imposante waterburcht werd gebouwd in de 12e eeuw als jachthuis en buitenverblijf voor de hertogen van Brabant, die hier van 1106 tot 1404 de dienst uitmaakten. Daarna hebben er talloze andere hertogen en vorsten gewoond.

Voor koningin Maria was het in de 16e eeuw een ‘Hof van plaisanterie’. Zwaar te verduren kreeg het kasteel het tijdens de Tachtigjarige Oorlog, die in 1568 begon. De burcht werd toen liefst 100 keer getroffen door kanonskogels. Vanaf de 17e eeuw verloederde het kasteel, maar na een opknapbeurt werd het later gebruikt als gevangenis en rechtbank.

Het gerechtshof zit er nog steeds en dagelijks vinden er zittingen plaats. Een individueel bezoek is dan ook niet mogelijk (tenzij je iets doet om in de strafbankjes te kunnen plaatsnemen…). Voor € 50 kun je wel een groepsrondleiding regelen, die je meeneemt langs de eeuwenoude geschiedenis van het kasteel. Een rondleiding moet je minimaal 3 weken van tevoren aanvragen bij het VVV-kantoor. Adres: Kasteelplein 1, 2300 Turnhout, België. Website: www.toerismeturnhout.turnhout.be

Taxandriamuseum

Een schitterend herenhuis uit de 16e eeuw biedt onderdak aan het Taxandriamuseum. Dit is het gemeentelijke museum waar je meer ontdekt over de geschiedenis van Turnhout en de Antwerpse Kempen. Je ziet er onder meer schilderijen, sculpturen, oude documenten, gebruiksvoorwerpen en archeologische vondsten. ‘Taxandria’ is de naam die de Romeinen al aan de Kempen gaven.

Het museum is het één na oudste gebouw van Turnhout, na het kasteel. Vroeger stond dit stond bekend als ‘Huis Metten Thoren’. Vooraanstaande families woonden hier, maar ook diende het als gastenverblijf voor koningen, koninginnen en edellieden. Zo brachten de Hongaarse koningin Maria (1505-1558) en de Nederlandse Oranje-telg Amalia van Solms ((1602-1675) hier de nacht door. Adres: Begijnenstraat 28, 2300 Turnhout, België. Website: www.taxandriamuseum.turnhout.be

Meduceum (Medisch Educatief Museum)

Heb je een fascinatie voor geneeskunde? Breng dan een bezoek aan het Meduceum, oftewel het Medisch Educatief Museum. Dit museum laat zien hoe de zorg voor zieken zich heeft ontwikkeld de afgelopen eeuw. De collectie bestaat uit oude medische instrumenten en verpleegkundig materiaal die door een gasthuiszuster bij elkaar zijn gesprokkeld. Bewonder de ‘Houten Jef’, een demonstratie- en oefenpop met het gewicht en de lengte van een doorsnee man uit 1920.

Ook is er aandacht voor dokter Paul Janssen, ereburger van Turnhout en een van de grootste Belgen aller tijden. Hij heeft bijna 100 geneesmiddelen uitgevonden die wereldwijd miljoenen mensenlevens hebben gered. Het Meduceum is gevestigd in de tuin van het Sint Victorinstituut, vlakbij het kasteel. Helaas kun je het museum alleen bezoeken tijdens een groepsrondleiding. Die kun je boeken bij de VVV van Turnhout, voor 10 tot 25 personen. Adres: Kasteelplein 20, 2300 Turnhout, België. Website: www.meduceum.be

Natuurpunt Museum

Dompel je onder in de wereld van planten en dieren met een bezoek aan het Natuurpunt Museum, gevestigd in een statig herenhuis uit 1911. In vier tentoonstellingszalen wordt de relatie gelegd tussen natuur en historisch erfgoed. De collectie bestaat uit oude kunstwerken, films en vele opgezette vogels en zoogdieren, waaronder een otter, een keizersarend en een wolf.

Het museum organiseert ook regelmatig tijdelijke tentoonstellingen rond het thema natuur. Achter het huis ligt een ecologische tuin en er is een café en museumwinkel. Alleen geopend in de zomervakantie van woensdag tot en met zaterdag en de toegang is gratis. Adres: Graatakker 11, 2300 Turnhout, België. Website: www.natuurpunt.be

Turnhouts Vennengebied

Voor de natuur hoef je niet ver weg, want iets ten noorden van de stad vind je het Turnhouts Vennengebied. Dit is een prachtig natuurgebied met vennen, heide, graslanden, bossen en moerassen. Het is een overblijfsel van een groot heidegebied dat ooit doorliep tot de Nederlandse grens. In de poelen leeft de kamsalamander en je kunt er vele verschillende vogels spotten, van de grutto en de wulp tot de kievit en de tureluur.

Vanaf een 12½ meter hoge uitkijktoren heb je een mooi uitzicht over de vennen. Of maak een van de wandelingen die in het gebied zijn uitgezet, variërend van 3½ tot 11½ kilometer. Bezoekerscentrum Klein Engelandhoeve (www.kleinengelandhoeve.be) is het ideale vertrekpunt voor de wandelingen. Hier kun je ook terecht voor een picknickpakket of streekproducten. Adres: Klein Engeland 29, 2300 Turnhout, België. Website: www.natuurpunt.be

Brouwerij Het Nest

Zoals alle Belgische steden heeft ook Turnhout zijn eigen lokale bier. Brouwerij Het Nest is de plek waar je moet zijn voor heerlijke biertjes als Schuppenboer, KoekeDam en HertenHeer. De brouwerij begon in 2000 als bierproefclub en maakte in het begin bier dat zo de gootsteen in kon. Inmiddels hebben ze met vallen en opstaan de kneepjes van het brouwersvak onder de knie gekregen. Iedere laatste zaterdag van de maand kun je er terecht voor een rondleiding van 90 minuten. De prijs is € 6, inclusief één gratis biertje om te proeven. Adres: Beyntel 17, 2360 Oud-Turnhout, België. Website: www.brouwerijhetnest.be

Cultuurhuis De Warande

Als je ‘s avonds wat wil doen in Turnhout, kun je een voorstelling meepikken in Cultuurhuis De Warande. Dit is een van de eerste culturele centra in Vlaanderen dat al in oktober 1972 de deuren opende. Dit brutalistisch vormgegeven gebouw huisvest onder meer een schouwburg, een theater- en concertzaal, een tentoonstellingsruimte, een bibliotheek en een kleurrijk café. Er staat altijd van alles op het programma, van exposities en workshops tot comedy, theater, dans en muziek. Check de actuele agenda op de website! Adres: Warandestraat 42, 2300 Turnhout, België. Website: www.warande.be

Sint-Pieterskerk

Midden in hartje centrum aan de Grote Markt staat de Sint-Pieterskerk, de oudste en grootste kerk van Turnhout. Niemand weet precies hoe oud deze katholieke kerk is, maar waarschijnlijk is de bouw begonnen in de 12e of 13 eeuw. Vele eeuwen werd er bijgebouwd, want het middenschip dateert uit de 18e eeuw. De buitenkant met de 62 meter hoge toren is vrij sober. Je kunt echter gratis naar binnen om het fraaie interieur te bewonderen, met de glas-in-loodramen en het barokke meubilair. Hoogtepunt is de indrukwekkende houten preekstoel uit 1862.

De Sint-Pieterskerk is trouwens ook de reden waarom de inwoners van Turnhout ook bekendstaan als de muggenblussers. Op een warme zomeravond in 1755 kwam het onheilsbericht dat de kerktoren in brand zou staan. De brandweer rukte uit met veel mensen en materieel. In rijen stonden ze opgesteld, met emmers zand en water. Alleen… het bleek geen brand te zijn, maar een grote zwerm muggen die rondom de toren cirkelde. Sindsdien is de spotnaam ‘muggenblussers‘ in zwang geraakt 🙂

Miniatuurtreinen in Turnhout

Wil je wat doen in Turnhout met kleine kinderen? Zorg dan dat je in de zomermaanden een kijkje neemt in het Stadspark van de stad. Van de eerste zondag van april tot en met het laatste weekend van september laat Stoomgroep Turnhout miniatuurtreinen door het park tuffen. Al meer dan 40 jaar maken de miniatuurtreintjes hun rondjes, dankzij het bevlogen enthousiasme van een groep treinliefhebbers. Het zijn geen speelgoedtreintjes, want je kunt er ook een ritje mee maken. De miniatuurspoorweg is alleen in het weekend open. Adres: Parklaan 54, 2300 Turnhout, België. Website: www.stoomgroep.be

Wat te doen in Turnhout: praktische tips

Overnachten in Turnhout

Misschien wil je wat langer in Turnhout blijven om alle bezienswaardigheden en de omgeving te ontdekken. Of gebruik de stad als uitvalsbasis voor een vakantie in de Belgische Kempen. Accommodatie is er in ieder geval genoeg in Turnhout. In en rond het centrum zijn verschillende hotels en bed & breakfasts waar je kunt overnachten.

Aan de noordkant van Turnhout ligt Camping Baalse Hei (www.baalsehei.be), waar je ook terechtkunt voor glamping of een trekkershut of een stacaravan kunt huren. In de omgeving van Turnhout zijn talloze vakantiehuizen, midden in de natuur. Kijk bij Booking.com voor het boeken van een vakantiehuis in Turnhout of de Belgische Kempen.

Een van de beste plekken in het centrum van Turnhout is het Corsendonk Turnova Hotel, een nieuw 4-sterrenhotel vlakbij de Grote Markt. Het bevindt zich deels in het voormalige postkantoor en deels in een moderne toren van 18 verdiepingen. Je kunt terecht in 97 luxe ingerichte kamers en suites, alle met minibar, espressomachine en theeservice. Kies een kamer op een van de bovenste verdiepingen als je wilt genieten van een mooi uitzicht over Turnhout. Na een drukke dag kun je ontspannen in de wellness en op de hoogste etage zit een Michelin-restaurant (waar je hieronder meer over leest). ► Boek een overnachting in Corsendonk Turnova Hotel vanaf € 125

Op een handige locatie pal naast het treinstation kun je overnachten in het Turnhout City Hotel. Helemaal leuk als je een treinliefhebber bent, want dit betaalbare 4-sterrenhotel is gevestigd in een voormalige stationsloods die is gerenoveerd. Het hotel beschikt over een restaurant, bar, fitnessruimte en casino. ► Boek een overnachting in Turnhout City Hotel vanaf € 89

Reizen naar Turnhout

Turnhout ligt in het noorden van België in de provincie Antwerpen, slechts 10 kilometer van de Nederlandse grens (bij Baarle-Nassau). Vanaf Breda en Tilburg is het zo’n drie kwartier rijden. Bij vertrek vanuit Amsterdam zit je minimaal 1½ uur in de auto, als er niet teveel files zijn.

In het centrum van Turnhout zijn parkeergarages met betaald parkeren. Ook op straat geldt betaald parkeren. Aan de rand zijn twee parkeerterreinen,  parking Stadspark en parking Boomgaardplein, waar je gratis je auto kwijt kunt. Daar vandaan is het 10 minuten lopen naar de binnenstad. Kijk voor meer info op de website van de gemeente: www.turnhout.be

Turnhout is ook goed te bereiken met de trein. Vanaf het treinstation is het slechts 10 minuten lopen naar het centrum. Vanaf Amsterdam CS ben je 2½ uur onderweg, met een overstap in Antwerpen. Het eerste deel reis je met de Thalys (reserveren verplicht). Tussen Antwerpen en Turnhout rijdt twee keer per uur een trein (50 minuten).

Eten en drinken in Turnhout

Voor hoogwaardige gastronomie zit je goed in Turnhout, want de Belgische plaats heeft enkele voortreffelijke restaurants. Goede reviews heeft Food & Wine Bar Amu (www.amu-turnhout.be), met aanbevelingen van Michelin en Gault-Millau. Je kunt kiezen uit een verrassingsmenu van 5, 6 of 10 gangen, voor redelijk schappelijke prijzen. De chef-kok kookt in een open keuken.

Een culinaire topavond staat je te wachten bij Restaurant Hert (www.hert.be), dat in 2022 werd beloond met zijn eerste Michelin-ster. Pure keuken met respect voor natuur en omgeving staat hier centraal. Hoofdgerechten variëren van wagyu tot zeetong. Het restaurant bevindt zich bovenin de Turnova-toren, met 18 verdiepingen het hoogste gebouw van Turnhout en de hele Kempen-regio. Een prachtig uitzicht is dus gegarandeerd als je een vorkje prikt.

De Grote Markt is het belangrijkste horecaplein van Turnhout. Op dit grote gezellige plein, dat al dateert uit de 10e eeuw, vind je vele brasserieën, cafés en restaurants. Bij mooi weer zitten de terrasjes snel vol. Voor een stukje geschiedenis kun je een streekbiertje drinken bij De Penge aan de Lindekensstraat 45, het oudste café van Turnhout dat al in 1891 is geopend. Met antiek ogende meubels en snuisterijen lijkt het wel een museum.

Voor meer informatie over wat te doen in Turnhout kun je kijken op de officiële website van het toeristenbureau: toerismeturnhout.turnhout.be

Voor het laatst bijgewerkt op 15 juli 2022. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over wat te doen in Turnhout, België, kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © Wereldreizigersclub; Meduceum; Shutterstock.com; Booking.com.