Vakantie in Samarkand, Oezbekistan

Door Nele Decock

Waar denk jij aan bij een vakantie in Samarkand? In deze legendarische stad aan de Zijderoute klopt het blauwe hart van Oezbekistan. Hoor je de eeuwenoude karavanen door een zanderige woestijn sloffen? Zie je voor je ogen hoe het christendom, de islam en het boeddhisme zich bij elke overslag van goederen verspreiden? Doemt een gigantische bergpas of uitgestrekte steppe voor je op of ruik je de specerijen, buskruit en oranje appels uit China?

Tegenwoordig kiezen ook backpackers op vakantie de Zijderoute als alternatief voor de klassieke Hippie Trail. Vroeger reisde bijna niemand de hele route af. Marco Polo en Ibn Battuta kwamen volgens hun dagboeken een heel eind. Vanuit de andere windrichting kun je Chinese reisverslagen lezen van de boeddhistische monniken Fa Xian en Xuanzang. De handelswaar werd in de regel verkocht in karavanserais en op grote markten. Zo verliep het transport in estafette verder naar oostelijk Azië of de westelijke Middellandse Zee.

Misschien is de Zijderoute voor jou een oasestad vol blauwe sprookjesmozaïeken waar parels, perziken, porselein en papier verhandeld worden en manden vol zijde, gouddraad en satijn van de kamelen afgeladen. Dat zanderige marktplein zou zomaar het Registan van Samarkand kunnen zijn.

Samarkand moet één van de oudste steden ter wereld zijn. Halverwege Rome en Peking, zijn de eerste sporen van bewoning op deze plek in Oezbekistan al 400 eeuwen oud. Al 700 jaar voor onze jaartelling werd het al Asamarkanda genoemd, wat ‘stenen stad’ in het Sogdiaans betekent. Wereldveroveraar Alexander de Grote stond voor de poorten en kon zich niet inhouden: “Alles wat ik over de schoonheid van deze stad gehoord heb, is waar. Het is alleen nog veel mooier.”

In de hoogtijdagen van de Zijderoute kruisten er zes handelswegen in de oasestad. De stad werd herhaaldelijk verwoest door veroveraars. Toch blijft het een betoverende stad die tot ieders verbeelding spreekt. Unesco heeft de stad in 2001 haast vanzelfsprekend tot werelderfgoed verklaard. De plek dus waar je moet geweest zijn op vakantie in Centraal-Azië.

Bezienswaardigheden in Samarkand

Bibi Khanum moskee

Samarkand is de stad van de nationale held Timoer Lenk. Een Centraal-Aziatische veroveraar uit de 14e eeuw van het kaliber als Dzjengis Khan en Alexander de Grote. Toen alle Sovjetstandbeelden in Oezbekistan werden neergehaald, kwam er steevast eentje van Timoer in de plaats.

Alles in Samarkand moest volgens Timoer het mooiste, het beste en de grootste zijn. De Bibi Khanum moskee wordt gezien als het kroonjuweel., natuurlijk ter ere van zijn favoriete vrouw Bibi Khanum.

De beste architecten en een kudde Indiase olifanten waren van de partij. Met een toegangspoort van zowat 40 meter hoog en gigantische koepels die de skyline van Samarkand typeren is de moskee zeker een bezoekje waard.

Registan

Het Registan wordt elke ochtend gebezemd door straatvegers. Alles moet piekfijn voordat om 10 uur de rondleidingen beginnen voor toeristengroepen uit Frankrijk, Japan of de Verenigde Staten. De digitale camera’s klikken zich vol met selfies en postkaartplaatjes. Dan moet de Oezbeekse trots er piekfijn afgeborsteld op staan. ‘s Ochtends vroeg is dan ook het uitgelezen moment om voor de drukte en hitte van de dag dit iconische plein te bezoeken.

Aan drie kanten wordt het Registan van Samarkand omgeven door gigantische madrassa’s (Koranscholen). Aan het geometrische patroon in de tegels van de poort weet je meteen voor welke je staat. Aan de westkant staat de Koranschool met fonkelende gouden sterren: de Ulug Beg madrassa (uit 1420), Haar gelijknamige stichter was de kleinzoon van Amoer Timoer, staatsman, astronoom en docent in dit seminarie. Iets buiten Samarkand kun je in de bergen trouwens ook zijn observatorium bezoeken.

Daartegenover werd in 1636 de symmetrische Sher Dor madrassa gebouwd, de Leeuwendrager. De mythische kruising van tijger-leeuwen waken over wie hier binnenstapt. Deze onbestaande gouden diersoort is een prachtige kunstgreep, want in de islam mag je geen levende wezens afbeelden.

De gouden bloemen van de Tilla Kari madrassa konden vanaf 1660 bewonderd worden. Deze madrassa heet letterlijk ‘met goud overladen’ en heeft een grote gebedshal met koepel vol bladgoud. Ze dient tegenwoordig als vrijdagmoskee voor de inwoners van Samarkand.

Shah-i-Zinda en Gur-e-Amir

Als je een taxi neemt in Samarkand en je rijdt via necropolis Shah-i-Zinda, dan gaat de radio prompt uit. Doden respecteer je hier zonder muziek. Shah-i-Zinda betekent ‘De levende koning’. Het begon allemaal met het graf van Kusam ibn Abbas. Deze neef van de profeet Mohammed was blijkbaar de uitgelezen buurman. Vanaf de 11e eeuw wilden de edelen hier graag begraven worden. Zo groeide de blauwe dodenstad bij elke dode rijkaard.

Bijzonder is dat je op de hellingen rond Shah-i-Zinda ook de hedendaagse begraafplaats van Samarkand vindt. Sovjetportretten, open moslimgraven, grafzerken waar je je cyrillische letterkennis op kunt oefenen en een necropolis in zovele schakeringen blauw. Het hangt er ook maar van af hoe de zon staat of je ziet weer een andere variant.

Kun je geen genoeg krijgen van de pracht en praal voor de doden? Je mag Samarkand niet verlaten zonder een bezoek aan het mausoleum Gur-e-Emir. De buitenkant is een geweldige schakering van wandschilderingen en tegelpatronen. De grote veroveraar Timoer zelf ligt er samen met zijn (klein)zonen begraven onder een plafond waar het bladgoud vanaf spat.

Op zoek naar de levende stad

De begraafplaats naast Shah-i-Zinda geeft al iets prijs van de huidige generatie inwoners uit Samarkand. Achter het Registan vind je de Siab Bazaar. Het is een belangrijke dagelijkse markt voor de doordeweekse inkopen van elke Oezbeek. De beroemde Samarkand broden, scherpe Oezbeekse kaasjes, heerlijke nougat, kleurrijke stoffen en gewiekste geldwisselaars.

Zo’n markt geeft enige hoop. Behalve de souvenirwinkeltjes, borduursters die hun bebloemde doeken aan de toerist proberen te brengen en juwelenverkopers lijken de echte Oezbeken met het zand uit het straatbeeld weggeveegd. Waar wonen de Samarkanders? Waar is de stoffige buurtbazaar? De kronkelende lemen straten zoals je die in de andere zijderoutestad Bukhara vindt?

Op een zonnige dag in 2009, bedacht president Karimov dat het toerisme gebaat zou zijn met wat live photoshoppen. Samarkand zou een museumstad worden met enkel de afgeborstelde en leeg gebezemde plaatjes, moderne hotels en rechte straten. Dus in een paar dagen tijd stond er een muur rond de oude stad.

Als je hier vroeger nooit geweest bent, dan heb je geen flauw idee. De hele muur achter Gur-i-Emir en ook aan het Registan is pure façade. Via bijvoorbeeld de ijzeren poorten op de Tashkentstraat kun je er in. De spelende kinderen op straat kijken vreemd op. Hier zien ze nooit toeristen. Hier wonen gewone mensen in gewone huizen, beschut voor de fotocamera’s. Vorig jaar kwam er met de dood van Karimov een eind aan het dictatoriale regime. Dus de vraag is ook hoe het verder gaat met de muren in Samarkand.

Vakantie in Samarkand: praktische tips

Overnachten in Samarkand

Natuurlijk zijn er hotels in Samarkand. Een pension, bed & breakfast of guesthouse is in Samarkand een aanrader als je hier een paar dagen vakantie doorbrengt. Ze worden vaak gerund door hartelijke Oezbeekse vrouwen die ervoor zorgen dat je niets te kort komt. Probeer accommodatie te zoeken in de historische binnenstad als je op loopafstand van bezienswaardigheden en monumenten wilt zitten.

Ten westen van het centrum is een wijk die bekendstaat als Russian Town, vanwege de architectuur uit de Sovjet-tijd. Ook hier zijn verschillende hotels te vinden, en er zijn talloze bars en restaurants. Samarkand heeft er de laatste jaren talloze nieuwe hotels bijgekregen, waaronder enkele spiegelende kolossen die flink de hoogte in gaan.

Een sfeervolle bed & breakfast in het historische centrum is het ANTICA Family Guest House, op 10 minuten lopen van het Registan. Het guesthouse heeft een prachtige binnentuin vol bomen en planten waar de 11 kamers op uitkijken. Vanuit sommige kamers heb je uitzicht op de bergen aan de andere kant. De hartelijke gastvrouwen zetten je een smakelijk ontbijt voor en er is een restaurant waar ook vegetarische en zuivelvrije gerechten te krijgen zijn. Op verzoek kun je gebruikmaken van een betaalde shuttleservice vanaf de luchthaven. ► Boek een overnachting in ANTICA Family Guest House vanaf € 27

Eten en drinken in Samarkand

In Samarkand zouden de beste broden van Oezbekistan gemaakt worden. Ze zijn niet wit zoals in Tashkent maar bruin en stevig. Samarkanders zullen je glimmend van trots vertellen dat het heldere bronwater uit hun eigen bergen het verschil maakt in de receptuur.

Je kunt overal wel traditionele Oezbeekse gerechten bestellen. Plov is een Oezbeeks nationaal rijstgerecht met gele wortel en stukjes vlees dat in elke stad toch iets anders smaakt. Als je een klein café ziet, ga daar dan eten want daar maken ze klaar zoals iedereen het thuis eet. Je krijgt er sowieso een portie Oezbeekse gastvrijheid bovenop.

Een kop groene thee of sterke Turkse koffie (met echt goed veel koffiedik in je kopje) in de vroege ochtend of hete middag hoort er ook bij. Je vindt ook plekken met zitbedden in de schaduw van een boom. De ideale plek voor siësta temperaturen in de zomerse hitte.

Reizen naar Samarkand

Voor een vakantie in Oezbekistan neem je een vliegtuig. Aan een overstap ontkom je niet als je op Samarkand wil landen. De vraag is of je via het chaotische Moskou wil reizen. Sinds maart 2018 kun je ook tweemaal per week rechtstreeks vanuit Istanbul met Turkish Airlines. Dat is gunstig voor reizigers uit Amsterdam, want je staat binnen 10 uur in Samarkand.

Ben je op doorreis of land je voor je vakantie in Tashkent? Dan kun je de snelle trein nemen naar Samarkand, een moderne bus pakken of met Oezbeken samen in een marshrutka minibus gaan zitten. Als het minibusje vol is, dan vertrekken ze! Op naar de blauwe stad Samarkand, het hart van de Zijderoute!

Voor het laatst bijgewerkt op 17 december 2023. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over een vakantie in Samarkand, Oezbekistan, kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © Shutterstock.com; Booking.com.