Wat te doen in Palermo, Sicilië: 10 tips!

Palermo is de hoofdstad van Sicilië, het grootste eiland van de Middellandse Zee. Levendig, elegant en een tikkeltje ruig is deze Italiaanse stad, met een geschiedenis die liefst 2700 jaar teruggaat. Palermo is gesticht door de Feniciërs, maar later hebben ook andere volkeren hier hun sporen achtergelaten. Onder meer Grieken, Romeinen, Noormannen, Byzantijnen en Spanjaarden  hebben huisgehouden in de havenstad. Van de 9e tot en met de 11e eeuw was Palermo zelfs een emiraat van Arabische sjeiks.

Palermo wordt dan ook wel de meest Arabische stad van Europa genoemd. Met prachtige tuinen en architectuur was het destijds ‘de stad van de geneugten’. Het schijnt zelfs dat Palermo de meest veroverde stad is in de geschiedenis (liefst 15 keer!). Overal zie je dus het bewijs van haar roemrijke verleden. De stad heeft het één na grootste historische centrum van Europa, vol paleizen, kerken en kathedralen in unieke Arabisch-Normandische bouwstijlen. Voor Unesco reden genoeg om de hele binnenstad op de Werelderfgoedlijst te zetten.

Palermo is nog altijd het kloppende hart van Sicilië,  met vele bars, restaurants, musea, straatmarkten en theaters. Maar het is ook een drukke en chaotische stad met een ietwat duister verleden. Je wandelt er langs afbrokkelende sierlijke gebouwen en soms lijkt de Siciliaanse hoofdstad net het decor van een maffiafilm. Palermo is nog altijd de armste provinciehoofdstad van Italië. Alles bij elkaar een intrigerende stad – niet alleen voor een stedentrip, maar ook voor een uitstapje tijdens een vakantie op Sicilië. Hier vind je 10 tips wat te doen in Palermo!

Kathedraal van Palermo

Vele eeuwen geschiedenis komen samen in de Kathedraal van Palermo (Cattedrale di Palermo), de belangrijkste kerk in de Siciliaanse hoofdstad. De kathedraal is in 1184 gebouwd door de Noormannen op de plek waar eerder een moskee stond, die weer was gebouwd op de ruïne van een christelijke basiliek. Door de eeuwen heen sleutelden de verschillende veroveraars aan het religieuze gebouw, waardoor de kathedraal vele verschillende bouwstijlen heeft. Qua architectuur heeft de kerk Byzantijnse, Moorse, Catalaans-gotische, neoklassieke en barokke trekjes – om er maar een paar te noemen.

Minstens zo spectaculair als de buitenkant is het interieur, met de sierlijke zuilen en de vele kunstwerken. Je kunt er een bezoek brengen aan de schatkamer van de kathedraal met een kostbare verzameling juwelen vanaf de 12e eeuw. Hoogtepunt is de gouden tiara van koningin Constance van Aragon, die rijkelijk versierd is met parelkettingen en edelstenen.

In de crypte zie je uitbundig versierde marmeren sarcofagen van Siciliaanse koningen en koninginnen. En ga zeker ook het dak op van de kathedraal. Hier heb je een prachtig uitzicht over de oude binnenstad van Palermo. De toegang tot de kerk is gratis, maar voor de schatkamer, de crypte en het dakterras moet je een kaartje kopen. Adres: Via Vittorio Emanuele, 90134 Palermo PA, Italië. Website: www.cattedrale.palermo.it

Massimo Theater

De trots van de stad is het Massimo Theater (Teatro Massimo Vittorio Emanuele), het grootste theater van Italië én het op twee na grootste van Europa. Het weelderige operahuis opende in 1897 waarmee de elite van Palermo eindelijk op gelijke voet stond met rijke inwoners van steden als Napels en Milaan. De eerste steen werd overigens al in 1875 gelegd. Er gingen 22 jaar aan eindeloze ruzies vooraf voordat de bouw daadwerkelijk kon beginnen. In 1974 begon een ‘korte’ renovatie die ook nog eens 23 jaar duurde. Pas in 1997 werd het weer heropend – dankzij corruptie en de maffia.

Het Massimo Theater staat bekend om de uitzonderlijke akoestiek, waardoor hier de beste concerten, opera’s en balletten te zien waren. Filmfans kennen het theater misschien uit The Godfather: Part III, waarvan de laatste scènes hier zijn opgenomen.

Het bijwonen van een voorstelling is het perfecte uitje als je ‘s avonds wat wil doen in Palermo. Maar kaartjes zijn duur en voorstellingen zijn snel uitverkocht. Overdag kun je echter tijdens een rondleiding een blik werpen op de beeldschone zalen met pluche stoelen, de zes goudgerande balkons en de beschilderde plafonds. Ook hiervoor kun je het beste reserveren. Adres: P.za Giuseppe Verdi, 90138 Palermo PA, Italië. Website: www.teatromassimo.it

Normandisch Paleis

Op het hoogste punt van de stad staat het Normandisch Paleis (Palazzo dei Normanni), samen met de kathedraal een van de beroemdste bezienswaardigheden van Palermo. Dit paleis werd in de 9e eeuw gebouwd voor de Arabische emir die toen de macht had in Palermo. Met de komst van de Noormannen was het vanaf 1071 eeuwenlang de residentie van de koningen van Sicilië. In de bouwstijl zie je zowel Moorse als Normandische invloeden terug. Sinds 1947 is dit de thuisbasis van het regionale parlement van Sicilië, maar je mag het wel bezoeken.

Loop door de koninklijke vertrekken en vergaap je aan schilderijen, sculpturen, de antieke meubels en de plafonds met prachtige fresco’s. De Sala di Ruggero is een meesterwerk van islamitische kunst. Bewonder het beschilderde plafond van de Sala Gialla, de balzaal die voor evenementen en vergaderingen wordt gebruikt.

Het hoogtepunt is echter de Palatijnse Kapel (Sala di Ruggero) uit de 12e eeuw. Deze ruimte is oogverblindend met de schitterende goudkleurige mozaïeken en het Arabische druipsteenplafond. Er zijn inscripties in zowel het Arabisch, het Grieks als het Latijns. Volgens velen is dit de mooiste kerk van heel Sicilië. Adres: Piazza del Parlamento, 1, 90129 Palermo PA, Italië. Website: www.federicosecondo.org

Quattro Canti plein

Quattro Canti is het bekendste plein in de oude stad van Palermo, vooral vanwege het bijzondere ontwerp. Het achthoekige plein werd tussen 1608 en 1620 aangelegd op de kruising van twee hoofdstraten, de Corso Vittorio Emanuele en de Via Maqueda. Op alle vier de hoeken staat een gebouw van drie verdiepingen met een prachtige halfronde barokke gevel, met een fontein, marmeren zuilen en sculpturen. De vier gebouwen staan volledig symmetrisch ten opzichte van elkaar.

Op elke fontein staat een beeld die een van de vier jaargetijden voorstelt. Op de tweede etage van elk gebouw staat een beeld van een andere Spaanse koning (tijdens de bouw was Sicilië in handen van de Spanjaarden). De beelden op de bovenste etage vertegenwoordigen vier vrouwelijke patroonheiligen van Palermo. Het plein heeft de hele dag zonlicht en staat dan ook wel bekend als Il Teatro del Sole (‘het theater van de zon’). Quattro Canti is de Italiaanse vertaling van ‘vier hoeken’.

Maak een fietstocht in Palermo

Het is altijd leuk om een stad op de fiets te ontdekken. Baja Bikes organiseert fietstours door Palermo waarbij een enthousiaste lokale gids je alle hoogtepunten laat zien. Uiteraard kom je langs bekende bezienswaardigheden als de kathedraal en het Normandisch Paleis. Maar de gids neemt je ook mee naar straatjes, pleinen, paleizen, binnenplaatsen en kloosters die de meeste toeristen links laten liggen.

Onderweg hoor je interessante verhalen en anekdotes over de Siciliaanse havenstad. Het onderwerp ‘maffia’ zal daarbij niet ontbreken. De fietstour van 3 uur eindigt met een proeverij van bekende streetfood gerechten uit Palermo, zoals de gevulde rijstballetjes arancini. Naast een groepstour kun je bij Baja Bikes ook een privégids boeken voor een individuele fietstocht. Hou er wel rekening mee dat fietsen in Palermo anders is dan in Nederland. Vermijd straten met veel autoverkeer en fietspaden zijn er bijna niet. Als ze er wel zijn, lopen er vaak voetgangers op.

Martorana-kerk

Op het Belliniplein van Palermo ziet de Martorana-kerk er wat sleets uit, maar eenmaal binnen valt je mond open van de prachtige mozaïeken. Het interieur glinstert je tegemoet met de gouden en helderblauwe Byzantijnse mozaïeken die op de pilaren en gewelfde plafonds zijn aangebracht. Die mozaïeken zijn de oudste van zijn soort in Sicilië en dateren al uit 1150.

In die tijd was de bouw bezig van de Santa Maria dell’Ammiraglio, zoals de kerk officieel heet. De lokale bevolking gaf de kerk echter de bijnaam Martorana, vernoemd naar de edelvrouw Eloisa Martorana die de kerk heeft gesticht. Oorspronkelijk was het gebedshuis bedoeld als moskee en de stijl is dan ook een interessante mix van Byzantijnse en Arabische invloeden. Het gebouw heeft drie ronde koepels, maar ook een klokkentoren die begin 18e eeuw is toegevoegd. Direct ernaast staat de kerk van San Cataldo, die veel kleiner en eenvoudiger is. Adres: Piazza Bellini, 3, 90133 Palermo PA, Italië.

Catacomben van de Kapucijnen

Heb je zin om te griezelen? Breng dan een bezoek aan de Catacomben van de Kapucijnen (Catacombe dei Cappuccini), een van de meest bizarre bezienswaardigheden van Palermo. Dit is een ondergrondse begraafplaats direct naast het kapucijnenklooster met zo’n 8000 gemummificeerde lichamen uit de 17e tot en met de 19e eeuw. Het zijn monniken van het klooster, maar het gaat ook om beroemde en welgestelde inwoners van Palermo. De monniken hadden de techniek van het balsemen goed onder de knie, waardoor de lichamen uitzonderlijk goed bewaard zijn gebleven.

De lichamen van de mannen, vrouwen en kinderen liggen op planken en hangen aan de muur. Hierdoor lijkt het alsof de lijken je letterlijk aanstaren als je door de smalle gangen loopt. Extra macaber is het dat de skeletten ook nog kleren dragen. In hun testament kozen de overledenen de kleding waarin ze gebalsemd wilden worden. De bekendste mummie is van het 2-jarige meisje Rosalia, dat stierf aan een longontsteking. Haar gezicht is zo goed geconserveerd, waardoor het lijkt alsof ze slaapt.

De catacomben behoren tot de populairste attracties van Palermo, maar het is geen uitstapje als je wat met kinderen wilt doen. De vele hangende lijken doen denken aan een enge horrorfilm. Adres: Piazza Cappuccini, 1, 90129 Palermo PA, Italië. Website: www.catacombefraticappuccini.com

Pretoria plein

Vanaf Quattro Canti loop je zo naar Piazza Pretoria, een van de mooiste pleinen van Palermo. Het plein wordt gedomineerd door de barokke fontein Fontana Pretoria uit de 16e eeuw. Deze fontein was eigenlijk bedoeld voor een paleistuin in Florence, maar na de dood van de opdrachtgever besloot zijn zoon die te verkopen aan Palermo. De fontein heeft 16 beelden zeemeerminnen, nimfen, mythologische figuren en Griekse goden die allemaal naakt zijn. Bij de plaatsing zorgde dat nog voor wat opschudding onder de katholieke inwoners. Piazza Pretoria staat sindsdien ook wel bekend als het ‘Plein van de Schaamte’.

Archeologisch Museum van Palermo

Een ongelooflijke verzameling archeologische schatten van Sicilië vind je bij elkaar in het Museo Archeologico Antonio Salinas. Dit is het oudste en belangrijkste museum van Sicilië, dat in 1860 is opgezet en vernoemd is naar de bekende archeoloog en muntenverzamelaar Antonio Salinas uit Palermo. Verdeeld over drie verdiepingen vind je hier archeologische vondsten uit de prehistorie en uit de tijd van de Feniciërs, de Etrusken, de Grieken en de Romeinen. Dit zijn allemaal beschavingen die op Sicilië hebben huisgehouden.

Een van de hoogtepunten is de Steen van Palermo, met inscripties van alle vorsten die in het oude Egypte hebben geregeerd. Het is onbekend waar de steen precies is gevonden en hoe die in Palermo is beland. Ook de Etruskische collectie is bijzonder, met sarcofagen, grafstenen, urnen en aardewerk met zwarte en rode figuren . Het wordt beschouwd als de belangrijkste Etruskische verzameling buiten Toscane. Het museum bevindt zich in een voormalig klooster met enkele charmante binnenplaatsen. Adres: Piazza Olivella, 90133 Palermo PA, Italië.

Monte Pellegrino

Beklim de Monte Pellegrino als je wat actiefs wilt doen in Palermo. Deze rotsachtige berg van 606 meter hoog staat slechts 15 kilometer ten noorden van het centrum van Palermo. Bovenop heb je een adembenemend uitzicht over de stad, de Middellandse Zee en de omliggende bergen. Je kunt er wandelen, picknicken en uitwaaien op het ‘mooiste voorgebergte ter wereld’, zoals de Duitse dichter Goethe deze kalkstenen berg om omschreef.

Voor locals heeft de Monte Pellegrino ook een mythische status door het Heiligdom van Sint Rosalia (Santuario di Santa Rosalia). Rosalia is de patroonheilige van Palermo die hier woonde van 1130 tot 1170. Op de berg is in de 17e eeuw een kerk in een rotsachtige berghelling uitgehouwen nadat haar lichaam was gevonden. Pellegrino betekent dan ook letterlijk ‘pelgrim’. Het pad naar het heiligdom is zo’n 4 kilometer lang, waarvoor je best een goede conditie moet hebben. Je kunt ook de bus nemen, waarna je nog 1½ kilometer (40 minuten) moet lopen. Adres: Via Bonanno Pietro, 90142 Palermo PA, Italië. Website: www.santuariosantarosalia.it

Wat te doen in Palermo: praktische tips

Overnachten in  Palermo

Palermo is een bedrieglijk grote stad met 12 verschillende wijken en 650.000 inwoners, dus het kan best moeilijk zijn de beste overnachtingsplek te kiezen. Voor een eerste keer of een stedentrip zit je met een hotel in het centrum altijd goed. Dit gebied bestaat uit twee delen. Aan de noordelijke kant van het centrum ligt Politeama – Libertà, een veilige en schone wijk met restaurants, bars, winkels en art nouveau-gebouwen. De belangrijkste hoofdstraat is Via della Libertà.

De oude binnenstad beslaat het zuidelijke deel van het centrum, bekend als Centro Storico. Hier vind je bekende monumenten als de kathedraal en het Normandisch Paleis. Het plein Quattro Canti ligt midden in de wijk. Veel vakantiegangers kiezen liever voor een hotel in het noordelijke deel van het centrum, omdat de smalle steegjes in de historische binnenstad ‘s avonds intimiderend kunnen overkomen. De oude wijk grenst direct aan het Centraal Station van Palermo. Waar je ook gaat overnachten in het centrum, alle belangrijke bezienswaardigheden van Palermo zijn op loopafstand.

Grand Hotel et des Palmes

Een van de meest iconische adressen is het Grand Hotel et des Palmes, dat al sinds jaar en dag tot de beste hotels van Palermo behoort. Er staat je ouderwetse glamour te wachten in dit luxe 5-sterrenhotel met de art nouveau-stijl, de hoge plafonds met fresco’s, de kroonluchters en de glas-in-loodramen. Bij de bouw in 1874 was dit nog een stadspaleis van een rijke Britse familie, maar in 1907 werd het tot hotel omgebouwd.

Beroemde gasten waren Richard Wagner en de beruchte Italiaans-Amerikaanse crimineel Lucky Luciano. In 1957 vond er zelfs een serie ontmoetingen plaats van de maffia. Het hotel heeft twee restaurants, waaronder een sushirestaurant met dakterras op de 5e verdieping. Hier heb je een mooi uitzicht over de stad. Het hotel ligt in het moderne deel van het centrum aan de Via Roma, een van de belangrijkste winkelstraten van Palermo. ► Boek een overnachting in Grand Hotel et des Palmes vanaf € 294

Eten en drinken in Palermo

Sicilië is een paradijs voor gepassioneerde fijnproevers, en dat geldt zeker ook voor de hoofdstad Palermo. Neem dan ook zeker de tijd om regionale gerechten van het eiland te proeven. De Siciliaanse keuken is uniek met tientallen specialiteiten die hier zijn ontstaan, beïnvloed door alle buitenlandse veroveraars die ooit de scepter zwaaiden op het eiland. Traditionele lokale producten uit Palermo en omgeving zijn onder meer zeevruchten, citroenen, sinaasappels, pistachenoten, amandelen, olijven en lokaal gemaakte kazen.

Een bekende specialiteit uit Palermo is arancini, gevulde rijstballetjes die zijn bestrooid met paneermeel en vervolgens worden gefrituurd. De vulling kan uit van alles bestaan, van gehakt en spek tot spinazie of zelfs chocolade. Arancini zouden al in de middeleeuwen door de Noormannen op Sicilië zijn geïntroduceerd. Doordat de rijstballetjes de vorm hebben van een sinaasappel (arancia) zouden ze hun naam hebben gekregen. Arancini in verschillende smaken kun je onder meer proberen bij Pastricceria Vabres (www.pasticceriavabres.com).

Voor een hoogstaand culinair avondje kun je een tafel reserveren bij een van de drie restaurants in Palermo met een Michelin-ster. Een mooie setting heeft het MEC Restaurant (www.mecrestaurant.it), gevestigd in zes museumzalen van een 16e-eeuws gerenoveerd paleis in het historische centrum van de stad. Chef-kok Carmelo Trentacosti wil je hier verrassen met ‘innovatieve smaakervaringen’. Vermeldenswaardig is ook Restaurant Bye Bye Blues (www.byebyeblues.it) aan het strand van Mondello ten noorden van Palermo. Aan het roer staat de eerste vrouwelijke chef-kok van Sicilië die een Michelin-ster in de wacht sleepte.

Reizen naar Palermo

Palermo ligt aan de noordwestelijke kust van Sicilië en is goed te bereiken vanuit Nederland. Transavia vliegt rechtstreeks van Rotterdam/Den Haag naar Palermo, een vlucht van ongeveer 2½ uur. Luchtvaartmaatschappij easyJet vliegt in een kleine 3 uur van Amsterdam Schiphol naar de Siciliaanse hoofdstad. Ook kun je de stad bereiken met een overstap in Italiaanse steden als Rome en Milaan. Een vliegticket kan goedkoper zijn, maar je bent wel langer onderweg.

Internationale vluchten komen aan op Aeroporto di Palermo Falcone Borsellino (PMO) (www.aeroportodipalermo.it), een van de drukste vliegvelden in Italië. De luchthaven ligt ongeveer 35 kilometer ten noordwesten van Palermo en is vernoemd naar twee rechters die in 1992 door de Siciliaanse maffia zijn vermoord.

De trein is het makkelijkst om van het vliegveld in het centrum van Palermo te komen. Deze rit duurt niet langer dan een halfuur. Als je Palermo wilt gebruiken als uitvalsbasis voor een langere vakantie op Sicilië, zijn er verschillende kantoren van autoverhuurbedrijven.

Reizen met de trein en de boot naar Palermo

Je kunt Palermo ook bereiken met de trein vanuit de rest van Italië. Er rijdt één keer per dag een directe intercity van Rome naar de hoofdstad van Sicilië, die er 12 uur over doet. Informatie over de dienstregeling vind je op de website van Trenitalia (www.trenitalia.com). Wil je met je eigen auto naar Palermo? Dan kun je de ferry nemen vanuit de Italiaanse havenstad Genua. De boottocht duurt 21 uur, de rederij is Grandi Navi Veloci (GNV): www.gnv.it

Voor meer informatie over wat te doen in Palermo kun je kijken op de officiële website van het toeristenbureau: turismo.comune.palermo.it

Voor het laatst bijgewerkt op 26 januari 2023. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over wat te doen in Palermo, Sicilië, dan kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © Shutterstock.com; Booking.com.