Bezienswaardigheden in Gelderland, Nederland

Apeldoorn

Apeldoorn is de koninklijke hoofdstad van de Veluwe, een uitgestrekte lommerrijke stad ligt in het hart van de provincie Gelderland.  Direct buiten de stad vind je bossen, heidegebieden en zandverstuivingen waar je kilometerslange wandelingen en fietstochten kunt maken. Maar Apeldoorn heeft ook een innige band opgebouwd met de Oranjes, sinds stadhouder Willem III hier in 1684 een indrukwekkend buitenverblijf liet bouwen. Paleis Het Loo is dan ook een van de hoogtepunten van de stad.

In Apeldoorn is verrassend veel te doen voor kinderen. Je kunt er wandelen tussen de apen in Apenheul, klauteren in Klimbos Veluwe en glijden, springen, racen en schommelen in Kinderpretpark Julianatoren. Voor ‘s werelds grootste collectie sieraden breng je een bezoek aan museum CODA Apeldoorn. Of maak een ritje in een ouderwetse stoomtrein naar de plaats Dieren. ► Lees hier meer over bezienswaardigheden in Apeldoorn

Arnhem

Arnhem is de hoofdstad van de provincie Gelderland, bekend van oorlog, trolleybussen en Vitesse. Deze stad aan de oever van de Rijn is een van de groenste van Nederland, met 13 stadsparken en de Veluwe op fietsafstand. Maar Arnhem is ook een stad met een getraumatiseerd verleden waar je nog overal de sporen van terugziet.

De stad is beroemd om de Slag om Arnhem, een grootschalige militaire operatie tijdens de Tweede Wereldoorlog waarbij geallieerde parachutisten probeerden de Arnhemse brug over de Rijn te veroveren. In het gratis museum Airborne at the Bridge wordt dit verhaal verteld. Bombardementen verwoestten voor een groot deel de 15e-eeuwse Eusebiuskerk in de binnenstad van Arnhem, maar die is na de oorlog weer helemaal opgebouwd. Een lift brengt je naar het uitkijkplatform op 80 meter hoogte, waar je op een uitstekende glazen vloer kunt staan.

Maar Arnhem heeft ook talloze gezinsattracties, zoals het Openluchtmuseum en dierentuin Burgers Zoo. Moderne kunst en design vind je in Museum Arnhem en in het Modekwartier kun je shoppen bij hippe boetiekjes. Het ondergrondse Arnhem ontdek je met een rondleiding door een doolhof van middeleeuwse kelders. ► Lees hier meer over bezienswaardigheden in Arnhem

Nationaal Park Hoge Veluwe

Slechts 8 kilometer ten noorden van Arnhem ligt Nationaal Park Hoge Veluwe, het grootste natuurgebied van Gelderland. Het enorme park heeft een oppervlakte van 13.750 hectare en valt op door de verschillende landschappen, van dichte bossen en zandvlaktes tot heidevelden en graslanden. Het is ook uniek omdat het een nationaal park in particulier bezit is, een van de slechts twee van dergelijke parken in Nederland (en het enige dat volledig is omheind).

Van 1909 tot 1921 was het nog een privéjachtgebied voor het rijke echtpaar Anton en Helene Kröller-Müller, maar in 1935 kwam het in handen van een stichting die het openstelde voor publiek. Het natuurreservaat herbergt het een overvloed aan dieren in het wild, waaronder edelherten, reeën, wilde zwijnen en moeflons (een zeldzaam ras van wilde schapen). Inmiddels lopen er ook zo’n 15 wolven rond.

De Hoge Veluwe is ook een belangrijk toevluchtsoord voor vogels, met de honderd soorten die er zijn geteld. Je kunt er fietsen en wandelen op de vele goed gemarkeerde paden, op pad gaan met een boswachter of natuurworkshops volgen. Er zijn gratis zogeheten Witte Fietsen beschikbaar om het park te verkennen.

Tot de bezienswaardigheden behoren verder het Kröller-Müller Museum en het Jachthuis Sint Hubertus, waar je verderop in dit artikel meer over leest. Voor een bezoek aan de Hoge Veluwe moet je online of bij de ingang van het park een kaartje kopen. Er zijn drie ingangen: in Hoenderloo, Otterlo en Schaarsbergen. Website: www.hogeveluwe.nl

Nijmegen

Nijmegen is de grootste stad van Gelderland én de oudste stad van Nederland. Althans, dat is iets waar Nijmegen zelf graag mee pronkt, hoewel ook andere Nederlandse steden dit ook claimen. Niettemin streken 2000 jaar geleden de Romeinen al neer in deze stad aan de Waal en werden al in 1230 stadsrechten toegekend door een Duitse koning.

Nijmegen mag zich dus met recht een historische stad noemen, vol oude monumenten en gebouwen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in februari 1944 een groot deel van de binnenstad verwoest door bombardementen van de geallieerden, maar gelukkig is ook veel bewaard gebleven. Begin je stedentrip op de Grote Markt, het hart van de stad, met gezellige cafés, restaurants en winkels.

Relax in een van de Nijmeegse parken, zoals het Valkhofpark, het Kronenburgerpark en het Goffertpark. Neem een kijkje bij de Stevenskerk uit 1272, struin door de botanische tuin en maak een wandeling langs de rivier De Waal. Fietsfanaten kopen een kaartje voor Velorama, het enige fietsmuseum van Nederland. ► Lees hier meer over bezienswaardigheden in Nijmegen

Kröller-Müller Museum

Midden op de Veluwe vind je een van de mooiste kunstmusea van Nederland: het Kröller-Müller Museum. Hier moet je zeker een keer naartoe als je een liefhebber bent van Vincent van Gogh. Het museum heeft de één-na-grootste Van Goghverzameling ter wereld, met bijna 90 schilderijen en ruim 180 tekeningen. Je ziet hier beroemde werken als De aardappeleters, De zaaier en Kop van een man met pijp.

Maar het museum hangt ook vol met moderne kunstwerken van andere beroemde meesters, onder wie Piet Mondriaan, Pablo Picasso, Claude Monet en Cézanne. Bovendien is het museum omgeven door een van de grootste beeldentuinen van Europa. Verspreid over de tuin vind je maar liefst 160 sculpturen van beeldbepalende kunstenaars als Aristide Maillol en Jean Dubuffet. Naast de vaste collectie organiseert het museum tijdelijke tentoonstellingen rondom kunstenaars uit de 19e en 20e eeuw.

Dit bijzondere museum is in 1938 ontstaan uit de verzameldrift van de in Duitsland geboren Helene Kröller-Müller (1869-1939). Haar vader was een succesvolle zakenman en had haar een enorm kapitaal nagelaten waarmee ze onbeperkt kunst kon kopen. Gelukkig had ze er wel oog voor 🙂 In 1908 kocht ze op een veiling het eerste schilderij van Vincent van Gogh: Bosrand (1883). Het kostte slechts 110 gulden!

Het Kröller-Müller Museum ligt in het Nationale Park De Hoge Veluwe, waarvoor je ook een entreekaartje moet kopen als je het museum wilt bezoeken. Bij het museum zijn gratis witte fietsen te leen. Voor koffie en lunch kun je terecht in een restaurant binnen en een buitenrestaurant in de beeldentuin (bij mooi weer). Adres: Houtkampweg 6, 6731 AW Otterlo. Website: www.krollermuller.nl

Barneveld

Denk je aan Barneveld, dan denk je aan kippen en eieren. De stad is sinds eind 19e eeuw het centrum van de intensieve pluimveehouderij in Nederland met bijna 80 pluimveebedrijven en een paar miljoen kippen die dagelijks nog veel meer eieren leggen. Barneveld heeft zelfs haar eigen kippenras, de zwarte en nieuwsgierige Barnevelder kip, die érg goed is in het leggen van eieren.

Het Nederlands Pluimveemuseum (www.pluimveemuseum.nl) is dan ook een van de bekendste bezienswaardigheden in Barneveld. Hier kom je alles te weten over de pluimveehouderij, de kip en het ei (wat was er eerder?). Je ziet er oude broedmachines en eiersorteermachines. Maar in het ‘kippendorp’ kom je niet alleen voor pluimvee. In Museum Nairac (www.nairac.nl), gevestigd in een monumentale boerderij, leer je meer over de geschiedenis van Barneveld. Het museum exposeert archeologische vondsten, maar organiseert ook tijdelijke tentoonstellingen met kunst en sieraden.

Tegenover het museum staat de Oude Kerk uit de 12e en 13e eeuw die nog springlevend is, want Barneveld is een christelijke gemeente. Voor kunstzinnige borduurwerken breng je een bezoek aan het Borduurmuseum (www.borduurmuseum.nl), want borduren is weer helemaal hip. Museumboerderij De Grote Glind (www.degroteglind.nl) geeft je een inkijkje in het vroegere boerenleven, met landbouwwerktuigen van ruim honderd jaar oud. Voor lokale likeur en whisky loop je even binnen bij distilleerderij De Tok Barneveld (www.tokbarneveld.nl).

Borculo

Borculo is een pittoresk stadje aan de rivier de Berkel in de Achterhoek dat het op 10 augustus 1925 zwaar te verduren had. Op die zomerse dag raasde een cycloon over de stad, die enorme schade aanrichtte en een groot deel van Borculo verwoestte. Je ziet er nu weinig meer van als je wandelt door de gezellige straatjes met de oude huizen en een eeuwenoude watermolen. Hier zit nu fine dining restaurant Olliemölle (www.olliemolle.nl).

In de Berkelstad zijn ook een paar musea te bezoeken, waaronder Brandweermuseum Borculo (www.brandweermuseumborculo.nl). Dit is een van de twee grootste brandweermusea van Nederland met een collectie oude brandweerwagens. Ook is er een rampenstad gebouwd in LEGO van ruim 250.000 steentjes. De fascinerende wereld van fossielen, mineralen, kristallen en edelstenen ontdek je in het Kristalmuseum (www.kristalmuseum.nl). Vanwege drukte is het aan te raden een bezoek te reserveren.

Museum De Lebbenbrugge (www.lebbenbrugge.nl) is een van de oudste musea van Nederland, gevestigd in een 15e-eeuwse boerderij en een jachthuis uit de 16e eeuw even buiten het centrum van Borculo. Hier zie je hoe boerenfamilies vroeger leefden. Voor de joodse geschiedenis van het stadje breng je een bezoek aan de neoklassieke Synagoge Borculo (www.synagogeborculo.nl) uit 1877, dat wonderwel gespaard bleef bij de Stormramp in 1925. In de zomermaanden kun je op de Berkel een vaartochtje maken met een Berkelzomp (www.stichtingberkelzomp.nl), een replica van een houten platbodemschip waarmee vroeger op de rivier werd gevaren.

Culemborg

Aan de rivier de Lek met de provincie Utrecht aan de overkant ligt Culemborg. Het stadje heeft een lange geschiedenis, want al in 1318 werden de stadsrechten bemachtigd. Het was een belangrijk handelscentrum en zelfs enige tijd een vrijstaat met bijzondere privileges en vrijheden voor de inwoners. Nog steeds mag je zijn wie je bent en dragen wat je wilt.

Het historische centrum is goed bewaard gebleven en heeft veel oude gebouwen en monumenten. Een daarvan is een weeshuis uit 1560 dat nu onderdak biedt aan het Elisabeth Weeshuis Museum (www.weeshuismuseum.nl). In de voormalige meisjesvleugel kun je verhalen ontdekken van weeskinderen die hier vier eeuwen woonden. Nog meer geschiedenis tref je in het Jan van Riebeeckmuseum (www.janvanriebeeckmuseum.nl). Dit is het geboortehuis van Jan van Riebeeck, die in 1652 in opdracht van de VOC de eerste Europese handelspost stichtte in Zuid-Afrika.

Van 1270 tot 1672 had Culemborg een groot kasteel, maar daarvan staat alleen nog een stukje muur overeind. Je kunt echter wel een bezoek brengen aan Kasteeltuin Culemborg (www.kasteeltuinculemborg.nl), een romantische tuin met fruitbomen, oude fruitschuren en een tuinpaviljoen uit 1846. Neem ook even een kijkje bij het fraaie stadhuis dat in 1539 in laatgotische stijl is gebouwd. Hier bevindt zich een Toeristisch Informatie Punt.

Elburg

Elburg is een middeleeuws vestingstadje met een opmerkelijk strak stratenplan. In de 14e eeuw werd het gebouwd als een vierkante stadsvorm met rechte straten en een gracht daar omheen. Dit rechthoekige stratenpatroon is nog bijna helemaal intact gebleven, zoals je op luchtfoto’s kunt zien. Dit maakt Elburg uniek, maar het is ook een toeristische trekpleister vanwege het verleden als Hanzestad.

Ooit was het een vissersstadje aan de Zuiderzee en nog overal zie je daar de geschiedenis van terug. Wandel onder de Vischpoort, een stadspoort uit de 16e eeuw die eerder diende als verdedigingspoort. Meer over het vestingverleden kom je te weten in Museum Elburg, gevestigd in een klooster uit de 15e eeuw. Vlak daarbij ligt Museum Sjoel Elburg, dat de verhalen vertelt van de Joden die vanaf 1700 in het stadje hebben gewoond.

Wandel langs de vele oude huizen, pakhuizen en monumenten, zoals de Grote of Sint-Nicolaaskerk  uit de 15e eeuw. Tegenover de kerk vind je het Nationaal Orgelmuseum, het enige museum in Nederland dat gewijd is aan de historische pijporgel.

Aan musea is sowieso geen gebrek in Elburg, want je kunt ook nog een bezoek brengen aan Museumsmederij De Hoefhamer, het Bottermuseum en Museum Visafslag. Als je wat wilt doen met kinderen zal Museum Zandverhalen zeker in de smaak vallen met de prachtige zandsculpturen die hier te zien zijn. ► Lees hier meer over bezienswaardigheden in Elburg

Harderwijk

Harderwijk is vooral bekend om het Dolfinarium, het grootste zeezoogdierenpark van Europa. Ontdek de wondere waterwereld van dichtbij met dolfijnen, walrussen, zeehonden, zeeleeuwen, haaien en bruinvissen. Je ziet de dieren in actie tijdens voedersessies, shows en presentaties. In de Dolfijnendelta laten verzorgers de tuimelaars hoog door de lucht springen en op de Walrussenwal kom je interessante feitjes te weten over dit arctische zeezoogdier.

Met een bezoek aan het Dolfinarium kun je de hele dag zoet zijn, maar neem ook een kijkje in de historische binnenstad van Harderwijk. Hier zie je de monumenten, pleinen en huizen die teruggaan tot de middeleeuwen, toen Harderwijk nog aan de Zuiderzee lag en bekendstond als Hanzestad. Het bekendste monument is de Vischpoort uit de 14 eeuw, de enige van de vijf oorspronkelijke stadspoorten die nog overeind staat.

Uit de 15e eeuw dateert de Grote Kerk, waar nog altijd kerkdiensten plaatsvinden. Vanaf Koningsdag tot en met de herfstvakantie kun je doordeweeks de unieke beschilderde gewelven bezichtigen. Voor het complete verhaal over de geschiedenis koop je een kaartje voor Stadsmuseum Harderwijk (www.stadsmuseum-harderwijk.nl). Loop daarna door voor het Marius van Dokkum Museum (www.mariusvandokkummuseum.nl), het enige museum in Nederland dat gewijd is aan een levende kunstenaar. Van Dokkum (1957) wil het publiek graag een (lach)spiegel voorhouden.

Vergeet niet de kust, die de afgelopen jaren een metamorfose heeft ondergaan als Waterfront Harderwijk (www.waterfrontharderwijk.nl). Je kunt er flaneren over de boulevard en vind er jachthavens, restaurants en nieuwe appartementen. Maak een wandeling over de Wijde Wellen (www.dewijdewellen.nl), dat zichzelf promoot als ‘de mooiste wandelpromenade van Nederland’.

Geniet van passerende zeilboten en de zonsondergang op het Strandeiland, waar je een drankje kunt drinken bij strandtent Walhalla (www.walhallaharderwijk.nl). Het ambacht van de palingrokers ontdek je in het Palingmuseum (www.palingmuseum.nl). Mocht je nog tijd over hebben, dan kun je in het Bottermuseum (www.bottermuseum.nl) alles te weten komen over authentieke Harderwijkse vissersbotters.

Jachthuis Sint Hubertus

Naast een imposante kunstverzameling heeft Helene Kröller-Müller nog iets bijzonders nagelaten op de Veluwe: Jachthuis Sint Hubertus. Dit was het buitenverblijf voor Helene en haar man, dat er uit moest zien als een country house in Engeland. Voor het ontwerp huurden ze de gerenommeerde architect Berlage in, die veel andere beeldbepalende gebouwen in Nederland op zijn naam heeft staan. Anders dan Engelse landhuizen kreeg dit jachtslot Nederlandse bakstenen en een opvallend torentje.

Berlage ontwierp niet alleen het jachthuis, maar ook de omliggende tuinen met vijvers, de garage, de paardenstallen en de woonruimte voor het personeel. Zelfs het meubilair, waaronder de lampen en het bestek, is van de hand van de beroemde architect. Na oplevering in 1920 werd dit een van de meest iconische gebouwen van Nederland. Je kunt het jachthuis alleen bezoeken tijdens een rondleiding die je meeneemt langs de vijf belangrijkste vertrekken: de hal, eetkamer, bibliotheek, theekamer en de kamer van Helene. Vooraf reserveren is verplicht. Adres: Apeldoornseweg 258, 7351 TA Hoenderloo. Website: www.hogeveluwe.nl

Museum MORE

In het dorp Gorssel ten zuiden van Deventer ligt Museum MORE, het grootste museum van Nederland dat gewijd is aan modern realistische-kunst. Dat is dus ook de afkorting, waarbij ‘MO’ staat voor modern en ‘RE’ voor realisme. Dit is een stroming in de beeldende kunst waarbij alles zo realistisch mogelijk wordt afgebeeld, in tegenstelling tot abstracte kunst. Tot de verzameling behoren werken van hedendaagse kunstenaars als Marlene Dumas, Charley Toorop, Erwin Olaf, Ruud van Empel en Pyke Koch.

Van Carel Willink bezit het museum zelfs de grootste verzameling ter wereld. Willink wordt gezien als de belangrijkste schilder van magisch realisme. Een groot deel van de collectie is afkomstig van de gefortuneerde zakenman en kunstverzamelaar Hans Melchers. Museum MORE organiseert meerdere tentoonstellingen per jaar en biedt ook creatieve workshops aan. Lunchen of koffie drinken kan bij Café MORE by Loetje. Maandag gesloten. Adres: Hoofdstraat 28, 7213 CW Gorssel. Website: www.museummore.nl

Museum Deelen

Iets ten noorden van Arnhem ligt Museum Deelen, gelegen naast een voormalig militair vliegveld dat in 1914 bij het begin van de Eerste Wereldoorlog is aangelegd. Vanaf 1940 was de vliegbasis in handen van de Duitsers, totdat de Canadezen het in april 1945 veroverden. In het museum kom je alles te weten over de geschiedenis van deze vliegbasis en de luchtgevechten die plaatsvonden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De collectie bestaat voornamelijk uit vliegtuigen, helikopters, kanonnen, radarsystemen, voertuigen en ander militair materieel. Zo heeft het museum de restanten van de zeldzame Messerschmitt 262, de enige straaljager die actief dienst deed tussen 1940 en 1945. In totaal heeft het museum de wrakken gevonden van 17 neergestorte vliegtuigen, en dat brengt soms schokkende verhalen van bemanningen met zich mee. Adres: Delenseweg 20, 6877 AE Deelen. Website: www.museumdeelen.nl

Museonder, Veluwe

Niet alleen boven de grond is er van alles te ontdekken op de Veluwe. In het Museonder kom je te weten wat er allemaal onder het aardoppervlak leeft, en dan letterlijk. Dit is het eerste ondergrondse museum ter wereld waar je afdaalt tot onder de grond. Je daalt steeds dieper de bodem in – bij wijze van spreken dan.

Daar vind je onder meer het wortelstelsel van een 135 jaar oude boom en botten van uitgestorven dieren die ooit rondliepen op de Veluwe. Voor kinderen zijn er opdrachtenboekjes om de reis onder de grond nog leuker te maken. Het Museonder ligt bij het bezoekerscentrum van Nationaal Park De Hoge Veluwe en is gratis te bezoeken met een entreekaartje voor het park. Adres: Houtkampweg 9c, 6731 AV Otterlo. Website: www.hogeveluwe.nl

Nationaal Park Veluwezoom

Naast de Hoge Veluwe heeft de provincie Gelderland ook nog Nationaal Park Veluwezoom, een uitgestrekt natuurgebied van 5000 hectare met bossen, heidevelden, zandverstuivingen, landgoederen en kastelen. Veluwezoom bestaat al sinds 1930 en is daarmee het oudste nationale park van Nederland. Het beheer is sinds begin vorige eeuw in handen van Natuurmonumenten, die in de loop der jaren steeds meer stukken grond naast elkaar opkocht.

Het reservaat is de thuisbasis van wilde dieren als Schotse Hooglanders, IJslandse pony’s, herten, reeën en wilde zwijnen. Sinds 2023 zijn er ook regelmatig wolven gesignaleerd. Opmerkelijk zijn de relatief grote hoogteverschillen in het heuvelachtige landschap. Vermaard is de Posbank op 90 meter hoogte. Op heldere dagen kun je hier vandaan genieten van een weids uitzicht over de Achterhoek en kun je zelfs Duitsland in de verte zien liggen. In augustus heb je zicht op schitterende paarse heidevelden.

Naast het uitkijkpunt kun je bijkomen bij Paviljoen de Posbank (www.paviljoendeposbank.nl) als je een klim hebt gemaakt naar de heuvel. Met 350 kilometer aan paden zijn er volop mogelijkheden voor wandelen, fietsen en paardrijden in het nationaal park. Aan de zuidkant kun je een wandeling maken in de statige tuinen van landgoederen als Beekhuizen en Rhederoord. Adres bezoekerscentrum: Heuvenseweg 5a, 6991 JE Rheden. Website: www.natuurmonumenten.nl

Otterlo

Otterlo is dé uitvalsbasis voor een vakantie op de Veluwe. Vanuit dit groene dorp is het maar een paar kilometer fietsen, wandelen of rijden naar Nationaal Park De Hoge Veluwe, een uitgestrekt gebied van bossen, heide en zandverstuivingen. Uniek binnen dit park is natuurgebied Otterlose Zand, een zandvlakte van een paar vierkante kilometer die je met een beetje fantasie aan de Sahara doet denken.

Ook kun je binnen de omheining van het nationale park een wandeling maken door het Otterlose Bos, een van de oudste bossen in dit gebied met eiken, jeneverstruiken, heide en stuifzand. Andere attracties in het park zijn het Kröller-Müller Museum, jachthuis Sint Hubertus en het ondergrondse museum Museonder, die zich officieel allemaal in Otterlo bevinden (en waar je elders in dit artikel meer over kunt lezen).

In Otterlo zelf is ook wat te zien en te doen. Koop een kaartje voor het Nationaal Tegelmuseum, met de grootste en meest veelzijdige collectie Nederlandse wandtegels en tegeltableaus van de middeleeuwen tot nu. Maak een tochtje per huifkar en geniet van een weids uitzicht over de Veluwe vanaf uitkijktoren Valenberg. ► Lees hier meer over de bezienswaardigheden in Otterlo

Putten

Op de grens van de Veluwe en de Gelderse vallei ligt Putten, de ideale uitvalsbasis voor natuurliefhebbers in Gelderland. Aan alle kanten vind je natuur, van bossen en polders tot heidevelden en zandverstuivingen. In de omgeving zijn eindeloze mogelijkheden om te wandelen, te fietsen of te paardrijden, en de Veluwe zelf is niet ver weg. Putten heeft mooie vakantiehuizen en vakantieparken, waarbij je voor je gevoel midden in de natuur zit.

In en rondom Putten zijn verschillende landgoederen, zoals Landgoed Schovenhorst (www.schovenhorst.nl). Je kunt er de 40 meter hoge Bostoren beklimmen (235 treden) voor een weids uitzicht over de Veluwe, Amersfoort en de windmolens in de polder. Er zijn vijf bomentuinen waar je kunt wandelen langs eeuwenoude bomen en kinderen kunnen hutten bouwen en ravotten in het speelbos. Op het landgoed bevindt zich ook Historisch Museum De Tien Malen (www.historischcentrumputten.nl) met exposities over het verleden van Putten. Hier is extra aandacht voor de oude grafheuvels in het gebied.

Kasteel Oldenaller (www.natuurmonumenten.nl) is een landgoed uit de 17e eeuw dat in een prachtig natuurgebied is gelegen. Een ander 17e-eeuws landgoed is Kasteel De Vanenburg (www.kasteeldevanenburg.nl), tegenwoordig een hotel. In Museumboerderij Mariahoeve (www.mariahoeveputten.nl) kun je zien hoe het Puttense boerenleven er 100 jaar geleden uitzag. Of breng een bezoek aan Het Putter Stoomgemaal (www.putterstoomgemaal.nl), een van de acht nog werkende stoomgemalen in Nederland.

Ontspannen vertoeven is het in Pluktuin Het Platteland (www.pluktuinhetplatteland.nl), waar je zelf groente en fruit kunt oogsten. Tot de meer eigenaardige bezienswaardigheden in Putten behoort het Zwaartepunt van Nederland. Op deze plek is een steen met een ring geplaatst. Voor shoppen ga je naar Winkelcentrum Putten (www.winkelcentrumputten.nl), inclusief modedorp.

Radio Kootwijk

Midden op de Veluwe verrijst opeens een torenhoog art deco-gebouw uit het begin van de vorige eeuw: Radio Kootwijk. Dit monumentale gebouw is hier in 1918 neergezet als zendstation om de radio- en telegraafverbindingen te verzorgen met Nederlands-Indië. De locatie moest een groot open gebied zijn zodat de verbindingen niet teveel verstoord zouden worden. Daarom werd deze plek uitgekozen, zonder bebouwing en met alleen heide en zandverstuivingen.

Vanaf 1929 kon heel Nederland via grotere postkantoren bellen met de verre Nederlandse kolonie in het oosten. Op 31 december 1998 ging Radio Kootwijk definitief uit de lucht en kwam het monumentale gebouw in handen van Staatsbosbeheer.

Het wordt nu vooral gebruikt voor evenementen, maar op zaterdag en zondag kun je een rondleiding boeken van 2½ uur. Je leert dan meer over de radiotechniek en de geschiedenis en je wordt meegenomen naar enkele andere gebouwen die onderdeel vormden van het ‘dorp’ rondom het zendstation. Een van die gebouwen biedt nu onderdak aan restaurant De Garage (www.garage-radiokootwijk.nl). Online reserveren is noodzakelijk voor een tour. Adres: Radioweg 1, 7348 BG Radio Kootwijk. Website: www.hierradiokootwijk.nl

Hoogste waterval van Nederland

Gelderland is de thuisbasis van een bijzonder fenomeen: de hoogste waterval van Nederland! Vlakbij Beekbergen ligt de Loenense waterval, waarbij het water liefst 15 meter naar beneden klettert. Nou ja, klettert… Het is meer kabbelen vanaf een terrasvormige stenen helling. Toch is het bijzonder om in het platte Nederland een heuse waterval te vinden.

Helaas is het geen natuurlijke waterval, maar door mensenhanden aangelegd tijdens de crisis van de jaren ’30. Het was bedoeld om water af te voeren van het Apeldoorn-Dierenskanaal. Langs de waterval zijn trappen aangelegd zodat je het stromende water goed van dichtbij kunt bekijken. De populaire wandelroute Vrijenberg van 4,3 kilometer leidt je langs de Loenense waterval. Je vindt de waterval bij de parkeerplaats Vrijenberg bij de grote weg van Loenen naar Beekbergen.

Wageningen

Wageningen is een historische stad die beroemd is om de Bevrijding aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Op 5 mei 1945 tekenden de Duitsers in Hotel De Wereld de capitulatie, waarmee een einde kwam van de bezetting van de nazi’s in Nederland. Elk jaar zijn er daarom op Bevrijdingsdag (5 mei) talloze evenementen en vieringen in de stad.

Hotel De Wereld (www.hoteldewereld.nl) bestaat nog steeds, en is nu een hip 4-sterren boetiekhotel waar je een drankje kunt drinken in de serrebar. Tegenover het hotel staat het Nationaal Bevrijdingsmonument, dat in de volksmond bekendstaat als ‘de blote man’ (als je het ziet, weet je wel waarom). Het Monument voor de Gevallenen herdenkt de 195 inwoners van Wageningen die in de oorlogsjaren zijn omgekomen.

Tegenwoordig heeft de stad internationale faam verworven met Wageningen University & Research, een van de meest vooraanstaande universiteiten op het gebied van levenswetenschappen, landbouw, voeding en milieu. Het is dus een levendige studentenstad waar liefst een vijfde van de inwoners de status heeft van ‘student’. Het is altijd gezellig in de vele cafés en op de terrasjes, maar er zijn ook verschillende bezienswaardigheden die een bezoek de moeite waard maken.

De geschiedenis van Wageningen komt aan bod in Museum De Casteelse Poort (www.casteelsepoort.nl), met een aparte expositie over de jaren 1940-1945. Beeldengalerij Het Depot (www.hetdepot.nl), gratis toegankelijk en gevestigd op drie locaties, laat je kennismaken met hedendaagse beeldhouwkunst. Een van die locaties is Arboretum De Dreijen, een botanische tuin uit 1895 die de voorloper is van de Wageningse universiteit.

Belmonte Arboretum (www.belmontearboretum.nl) op de Wageningse Berg is een van de grootste botanische tuinen van Nederland die beroemd is om de collecties rododendrons en rozen. Nog meer flora vind je in Arboretum Oostereng (www.arboretumoostereng.nl) met 600 verschillende soorten bomen en struiken. Wil je zelf bloemen, fruit en kruiden plukken, breng dan een bezoek aan Pluktuin de Bosrand (www.pluktuindebosrand.nl).

Zevenaar

Niet ver van de Duitse grens ligt Zevenaar, met een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. Al in 1487 kreeg Zevenaar stadsrechten. De naam is min of meer afgeleid van Kasteel Sevenaer (www.huissevenaer.nl) dat in de 13e eeuw werd gebouwd. Het landgoed bestaat nog steeds en is de laatste oorspronkelijke kasteelboerderij van Nederland. De eigenaar is de adellijke familie Van Nispen van Sevenaer die rondleidingen organiseert over het biologische boerenbedrijf.

Vlak bij het kasteel kun je een bezoek brengen aan het Liemers Museum (www.liemerskunstwerk.nl), dat je meeneemt door de geschiedenis van de Liemers. Dit is een streek in het oosten van Gelderland, tussen Arnhem en Duitsland, waar Zevenaar zich in bevindt. In hetzelfde pand Kunstwerk! is een theater en bibliotheek. Vroeger was dit de Turmac-fabriek waar sigaretten werden gemaakt.

Nog meer industrieel erfgoed is terug te vinden in Buitengoed de Panoven (www.panoven.nl), gevestigd in een voormalige baksteen- en dakpanfabriek. Hoor oude fabrieksverhalen tijdens een rondleiding of maak een tochtje met een huifkar. Voor buffelmozarella en andere zuivelproducten uit Zevenaar loop je binnen bij Buffelboerderij Arns Zevenaar (www.buffelboerderijzevenaar.nl). Voor een terrasje ga je naar De Markt (www.zininzevenaar.nl)in het centrum van Zevenaar, waar je ook kunt shoppen voor mode en boodschappen.

Asperen

Asperen is een klein stadje met een paar duizend inwoners in de Betuwe. Er is niet veel meer van te zien, maar al in de tijd van de Romeinen was hier een nederzetting. Rond 1314 werden al de stadrechten verkregen. In Museum Oud-Asperen (www.oud-asperen.nl), gevestigd in een kleine arbeiderswoning uit de 19e eeuw, kom je meer te weten over de geschiedenis. Het museum is alleen in de zomermaanden geopend en de toegang is gratis, maar een gift is welkom.

Tot de bekendste bezienswaardigheden behoort het Fort bij Asperen (www.fortbijasperen.nl) aan de rand van het dorp. Dit militaire torenfort is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een verdedigingslinie uit de 19e eeuw. Je kunt je aanmelden voor een rondleiding, maar ook lunchen of dineren in het restaurant dat in een oude genieloods is gevestigd.

Zo’n 2 kilometer daar vandaan, als je de Linge-rivier oversteekt, kom je bij het GeoFort (www.geofort.nl). Ook dit fort hoorde bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie, maar het is nu een spannend kindermuseum over de toekomst van de aarde. In Asperen zelf kun je nog een bezoek brengen aan het Nationaal Autominiatuur Museum Minidome (www.minidome.nl). Hier zie je een grote verzameling miniatuurautootjes uit de hele wereld, van Corgi en Dinky Toys tot Majorette en Matchbox.

Voor het laatst bijgewerkt op 19 december 2024. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over bezienswaardigheden in Gelderland, kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © Shutterstock.com; Wereldreizigersclub.