Wat te doen in Monnickendam, Noord-Holland: 10 tips!

Monnickendam is een hartverwarmend havenstadje net boven Amsterdam dat een en al maritieme geschiedenis ademt. Gelegen aan de vroegere Zuiderzee was het vanaf de 14e eeuw een belangrijk centrum voor visserij en scheepsbouw. Er waren tientallen visrokerijen, werven bouwden het ene schip na het andere en die schepen voeren vervolgens af en aan om handel te drijven met plaatsen in het achterland.

Door concurrentie met het machtige Amsterdam verloor Monnickendam veel van die handel, maar aan het nautische karakter heeft het stadje niets ingeboet. Wandel langs de oude haven waar botters en kotters zij aan zij liggen. Aan de kades en grachten staan monumentale huizen uit de 16e, 17e en 18e eeuw, bekleed met prachtige gevelstenen. Loop over oude ophaalbruggetjes naar de klapperende zeilen in de moderne jachthaven, terwijl op een scheepswerf even verderop een spiksplinternieuw superjacht wordt bedacht.

Visrokerijen zijn er bijna niet meer, maar de geur van haring en paling hangt nog in de lucht tijdens de Monnickendammer Visdagen. Luister naar het meest valse carillon ter wereld in de Speeltoren, een van de bekendste bezienswaardigheden van Monnickendam.  En ga zelf het water op. Vaar mee op een oud zeilschip over de Gouwzee, het Markermeer en het IJsselmeer, of huur een fluisterbootje om het waterrijke landschap rondom het stadje te ontdekken.

Het waterstadje heeft veel te bieden voor een uitstapje of weekendje weg in Nederland, zowel op als naast het water. Bovendien heeft Monnickendam zijn dorpse charme behouden, terwijl Volendam even verderop overloopt met toeristen. Ben je benieuwd wat je allemaal kunt beleven in de stad van de troeters, zoals in de inwoners worden genoemd? Hier vind je 10 tips wat te doen in Monnickendam!

Waterlandsmuseum de Speeltoren

Waterlandsmuseum de Speeltoren is een van de leukste bezienswaardigheden in het centrum van Monnickendam. Vooral als je hier bent als de 21 klokken luiden, want deze toren heeft het oudste nog bespeelde carillon ter wereld. En alsof dat nog niet genoeg is: dit is ook het meest vals klinkende carillon ter wereld! Als je wilt, kun je het carillon zelf bespelen en je een echte ‘beiaard’ voelen.

Het museum is gevestigd in de Speeltoren, een middeleeuwse toren die gebouwd is in 1450. Waarvoor de toren ooit diende, is niet helemaal bekend. Volgens het museum zelf zou het een stadhuistoren, een uitkijkpost of een vuurbaken kunnen zijn. Het ANWB-bordje op de buitengevel meldt dat het gebouwd is als ‘stadhuistoren’. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen…

Naast het beroemde klokkenspel ontdek je in het museum alles over de rijke geschiedenis van Monnickendam en de omliggende regio Waterland. Er is uitgebreide aandacht voor de scheepvaart en de scheepsbouw in het stadje. Niet alleen oude zeilschepen uit de 17e eeuw komen aan bod, maar ook de superjachten die de lokale scheepswerf Royal Hakvoort bouwt voor Arabische sjeiks en de rijken der aarde.

Er zijn tentoonstellingen met oude kaarten, schilderijen en gebruiksvoorwerpen. Zeldzame kerkboeken tonen hoe het allemaal begon met kloosters en monniken en je ziet een 17e-eeuwse beerput vol historisch afval. In de kunstzaal hangen hedendaagse werken van lokale kunstenaars uit Monnickendam en Waterland. De toren bovenin kun je helaas niet beklimmen – dat is te gevaarlijk. Het museum is maandag gesloten. Adres: Noordeinde 2-4, 1141 AM Monnickendam. Website: www.despeeltoren.nl

Ontdek de haven van Monnickendam

Alles draait om water en watersport in Monnickendam, met de ligging aan de Gouwzee en het Monnickendammergat. Je hoeft dan ook niet ver te lopen om een van de havens tegen te komen. Het meest fotogeniek is de Binnenhaven, op luttele afstand van het historische centrum. Aan de kades liggen oude zeilschepen, platbodems, klippers en sloepen. Achter de zeilen zie je monumentale huizen uit de 17e en 18e eeuw.

Vlak voor een ophaalbruggetje staat het standbeeld van De Palingroker, gemaakt door kunstenaar Rob Cerneus (1943-2021). Dat verwijst naar de vele palingrokerijen die ooit in Monnickendam te vinden waren.

Loop je wat verder, dan kom je bij de bij de moderne jachthaven van Monnickendam. Waterland (www.waterlandyacht.nl) heeft ruim 850 ligplaatsen voor zeilboten en motorboten. Je kunt er ook slapen in de haven, in een kamer of appartement, met uitzicht op alle jachten.

Maak een boottocht rond Monnickendam

De grachtjes van Monncickendam en de waterrijke omgeving zijn geweldig om vanaf een fluisterbootje te verkennen. Direct ten westen van het stadje ligt de streek Waterland – en de naam zegt het eigenlijk al! Het is een laaggelegen polderlandschap dat voor een groot deel bestaat uit slootjes, vaarten, meertjes, riviertjes en kanalen. Bijna de helft van de totale oppervlakte bestaat uit water!

In het midden ligt het mooie dorp Broek in Waterland, waar schattige houten huizen direct aan het water liggen. Uiteraard is ook Monnickendam zelf vanaf het water heel fotogeniek, met de monumentale huizen langs de grachten. Bij Bootverhuur Overleek (www.bootverhuuroverleek.nl) kun je een fluisterboot of elektrische sloep huren voor 5 of 6 personen. Je kunt zelfs een gevulde picknickmand regelen voor onderweg. Je kunt ook terecht bij Broeker Bootverhuur (www.fluisterbootvaren.nl) in Broek en Waterland voor de huur van een fluisterbootje of een kano.

Of wat dacht je van slapen op het water? Boek daarvoor een avontuurlijke vlottocht waarbij je met een gemotoriseerde campingraft door de serene waterwegen glijdt. Je vaart met een soort kampeerboot met een tent op een vlot. Twee nachten breng je door op het water en koken doe je ook aan boord. Dat is echt romantisch genieten van de zonsondergang, met je benen bungelend in het water!

Boek hier een boottocht in Monnickendam

De Grote Kerk

Een van de oudste monumenten van Monnickendam is de Grote Kerk, ook bekend als de Sint Nicolaaskerk. De indrukwekkende gotische kerk is gebouwd in de 15e eeuw, maar de 55 meter hoge kerktoren kwam er bij aan het begin van de 16e eeuw. Die toren bepaalt al eeuwenlang de skyline van Monnickendam en is al van veraf te zien, ook als je rijdt naar het verderop gelegen Volendam.

Anders dan in de meeste andere steden is de kerk van Monnickendam aan de rand van het centrum gebouwd, en niet midden in de binnenstad. Hierdoor was het bouwwerk veilig voor stadsbranden. Van dinsdag tot en met zaterdag kun je de Grote Kerk ‘s middags gratis bezoeken voor de prachtige glas-in-loodramen, het imposante zwaluwnestorgel uit de 18e eeuw en de oude grafstenen. Er vinden ook regelmatig tentoonstellingen en concerten plaats, maar dan moet je een kaartje kopen. Adres: De Zarken 2, 1141 BL Monnickendam. Website: www.grotekerkmonnickendam.nl

Relax in het Hemmeland

Wil je wat doen op een warme dag? Neem dan je zwemkleding, handdoek of picknickmand mee naar recreatiegebied Hemmeland. Dit is een prachtig natuurgebied op een landtong aan de rand van Monnickendam, gelegen aan de Gouwzee (met het eiland Marken aan de overkant).

Vroeger was het een gebied dat regelmatig overstroomde, maar in de jaren ’70 is er een recreatiegebied van gemaakt. Er zijn verschillende zwemstrandjes waar je een duik kunt nemen in het koele water. Op borden wordt de kwaliteit van het zwemwater aangegeven. Ook kun je er windsurfen, kajakken of zeilen.

Er is een uitgebreid netwerk van paden om te wandelen of te fietsen tussen de bossen, weiden en stranden. De Toeterroute is een wandeling van 8 kilometer die je meeneemt door het recreatiegebied en oud-Monnickendam. Leg je picknickkleedje neer in het gras of zak onderuit met een drankje en een hapje bij strandpaviljoen Strandvier (www.strandvier.nl). Hemmeland is de perfecte plek om te ontspannen in de natuur of op het strand. Adres: Cornelis Dirkszoonlaan, 1141 GS Monnickendam.

De Middendamsluis

In hartje Monnickendam ligt de unieke Middendamsluis, die al 600 jaar oud is. De stenen voor de Middeldammer Sluyse werden gelegd in 1425, al is de sluis daarna wel enkele keren vernieuwd. Dit historische staaltje waterbouwkunde verbindt de Gouwzee (de vroegere Zuiderzee) met de kanalen en vaarten in Waterland.

De houten sluisdeuren van het Rijksmonument doen het nog altijd en een paar honderd keer per jaar gaan die open om bootjes en pleziervaartuigen door te laten. Dat is altijd een spektakel om te zien. In het vroegere tolwachtershuisje naast de sluis bevindt zich het VVV-kantoor van Monnickendam. Je vindt de Middendamsluis op de hoek van de straten Damsluis en Het Zand.

Monnickendammer Visdagen

Het roken van vis is een oud ambacht dat vroeger veel werd beoefend in Monnickendam. Het stadje kende op een gegeven moment meer dan 30 visrokerijen. Het roken boven brandend hout geeft de vis een heerlijke smaak en verlengt de houdbaarheid. Visrokerijen bestaan niet meer, maar tijdens de Monnickendammer Visdagen wordt de traditie weer even nieuw leven in geblazen.

Op vier vrijdagen in de zomer komen ‘vishandelaren’ in de historische haven bij elkaar om op haring, markreel en spiering te bieden. Vervolgens gaan ze die vissen op Oud-Hollandse wijze in rook te zetten. Aan de kade zitten ook mandenvlechters, klompenmakers en nettenboeters en op een streekmarkt kun je lokale producten proeven.

Er zijn een spelletjes en een poppenkast voor kinderen en visserskoren zingen oude zeemansliederen. Alles bij elkaar een gezellig evenement in Monnickendam, dat ook nog eens gratis te bezoeken is! Het vindt plaats op een vrijdag van 11.00 tot 17.00 uur. Voor het programma kijk je op de website: www.monnickendammervisdagen.nl

Huis Timmerman

Een van de juweeltjes van Monnickendam is Huis Timmerman, dat in 1746 werd gebouwd als woonhuis voor een rijke koopman. Vanaf 1814 deed het jarenlang dienst als raadhuis van de stad. Toen werd bovenop een beeld geplaatst van een monnik, dat natuurlijk onlosmakelijk is verbonden met Monnickendam.

Het hele huis is schitterend versierd met rococo-stucwerk, verguld houtsnijwerk en grote schouwen. Van onder tot een boven loopt een monumentale trap in ovaalvorm. Hoogtepunt is de achterzaal met goudleerbehang dat versierd is met slingerende takken met bladeren en bloemen. Helaas kun je het huis niet meer bezoeken. Hier zit een kantoor van een reisorganisatie en de mooiste ruimtes worden verhuurd voor evenementen. Adres: Noordeinde 5, 1141 AE Monnickendam. Website: www.hendrickdekeyser.nl

Zeiltochten vanuit Monnickendam

Monnickendam is een uitstekende uitvalsbasis voor zeiltochten op het Markermeer en de Gouwzee. Verschillende aanbieders bieden zeiltochten aan waarbij je kunt genieten van de frisse zeelucht, de wind in je haren en het geluid van klotsend water tegen de boeg. Je kunt kiezen voor een dagtocht op een traditionele zeilboot, maar ook voor een korte excursie met een modern jacht. Zelfs meerdaagse tochten op het IJsselmeer zijn mogelijk.

Zo kun je de waterrijke omgeving verkennen vanaf de Korevaer (www.korevaer.nl), een authentieke tweemast klipper van 38 meter lang. Daarmee is het een van de grootste klippers van het IJsselmeer. Met een groep kun je een dagje heerlijk zeilen of een meerdaagse trip maken en slapen in cabines op het schip (inclusief bemanning).

Voor een familiedag of bedrijfsuitje kun je ook een dagje zeilen boeken aan boord van de Catharina van Mijdrecht (www.catharinavanmijdrecht.nl). Dit is een van de laatste zeilende vrachtschepen die in 1916 werd gebouwd. Tot slot biedt Zeilklipper Gouwzee (www.gouwzee.eu) allerlei arrangementen aan, variërend van een middagje zeilen tot een compleet weekend met alles erop en eraan.

Nicolaas en Anthoniuskerk

Naast de Grote Kerk heeft Monnickendam een tweede gebedshuis: de Nicolaas en Anthoniuskerk. Deze is veel jonger, want de bouw vond plaats tussen 1898 en 1901. De Grote Kerk was protestants, maar de snelgroeiende katholieke gemeenschap in het dorp had ook behoefte aan een eigen kerk.

Er verrees een kerk in neogotische stijl met een spitse hoge toren. De architect was een leerling van de beroemde architect Pierre Cuypers, die het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam op zijn naam heeft staan. Binnen kwamen beelden en hoge glas-in-loodramen. Binnen kijken is echter even niet mogelijk. In maart 2024 is de kerk gesloten door grote scheuren onder het altaar. Adres: Noordeinde 19, 1141 AE Monnickendam. Website: www.nicolaasenantonius.nl

Wat te doen in Monnickendam: praktische tips

Overnachten in Monnickendam

In het historische centrum van Monnickendam vind je een paar charmante hotels, bed & breakfasts en appartementen Je kunt lopend naar de bekende bezienswaardigheden, een terrasje pakken en slenteren langs de kades en de Gouwzee. In 20 minuten ben je met auto of bus in Amsterdam als je de trekpleisters in de hoofdstad wilt zien. Je kunt ook kiezen voor een vakantiehuis in de landelijke omgeving van het Waterland rondom het dorp. In het noordelijker gelegen Volendam is veel meer accommodatie, maar daar is het natuurlijk ook drukker (en de prijzen liggen hoger).

Een aanrader is het boetiekhotel Fortuna Spinoza, gevestigd in een monumentaal pand uit 1743 om de hoek van de Grote Kerk. Eerder diende het pand als burgemeesterswoning en een plek waar schutters hun schietvaardigheden oefenden. Nu is het een stijlvol hotel met slechts drie kamers en een mooie tuin waar je in de zomer kunt ontbijten. Door de prachtige inrichting vinden er ook regelmatig fotoshoots plaats in het hotel. ► Boek een overnachting in het Fortuna Spinoza Hotel vanaf € 209

Uitzicht op de oude haven heb je vanuit het Harbour Suites Boutique Hotel, gevestigd op een van de mooiste plekjes van Monnickendam. Je kunt slapen in een luxe suite met zithoek en via een tablet huur je een fiets of een sloep. Het hotel hoort bij restaurant De Koperen Vis met een gezellig terras. ► Boek een overnachting in het Harbour Suites Boutique Hotel vanaf € 120

Verblijf je liever in een vakantiehuis? Ongeveer 6 kilometer ten zuiden van Monnickendam ligt vakantiepark EuroParcs Poort van Amsterdam. Het park ligt aan het Markermeer voor een verkoelende duik in het water of een vaartochtje. De vakantiehuizen zijn gebouwd in ‘Oud-Amsterdamse stijl’ en sommigen liggen direct aan het water. Je kunt er fietsen of een supboard huren en er is een binnenzwembad en restaurant. ► Boek hier een verblijf bij vakantiepark EuroParcs Poort van Amsterdam

Eten en drinken in Monnickendam

In de haven en de oude binnenstad heeft Monnickendam een paar prima restaurants, vaak met een terras langs het water. Goede reviews heeft restaurant Joon (www.restaurantjoon.nl), met specials als eendenlever, zeetong en langoustine. Naast à la carte bieden ze ook een weekmenu van 3, 4, 5, 6 of 7 gangen. Het restaurant bevindt zich vlakbij de jachthaven.

Befaamd is Brasserie de Waegh (www.dewaegh.com) met uitzicht op de binnenhaven. Dit is gevestigd in het historische gebouw De Waegh uit 1668 waar vroeger handelaren bij elkaar kwamen om hun goederen te wegen en te verkopen. Sinds 2018 bestieren twee broers de zaak. Elke woensdag kun je er voordelig eten met een 3-gangenmenu voor € 22,50. Deze dag staat bekend als de Gewaeghde Woensdag.

Jarenlang had Monnickendam ook een restaurant met een Michelinster, de Posthoorn, maar dat sloot begin 2024 de deuren. Lekkerbekken moeten even binnenstappen bij Zuid Delicatessen (www.zuiddelicatessen.nl) in het historische centrum van Monnickendam. De delicatessenwinkel verkoopt meer dan 100 soorten kaas, charcuterie, vers gebrande noten, wijnen en lokaal gebrouwen bier.

Reizen naar Monnickendam

Monnickendam ligt in de provincie Noord-Holland aan de Gouwzee (een deel van het Markermeer), net boven Amsterdam. Vanaf het centrum van Amsterdam is het maar 20 minuten rijden naar Monnickendam. Vanaf Rotterdam is het 1 uur en 15 minuten rijden en bij vertrek vanuit Maastricht ben je minimaal 2½ uur onderweg. Je bereikt het stadje vanaf de snelwegen A10 (Amsterdam-Noord) of de A7.

In het oude centrum is het lastig parkeren met de smalle straatjes en grachten, maar je kunt wel gratis parkeren op parkeerterrein ‘t Bolwerk tegenover de Grote Kerk. Daar vandaan loop je zo de binnenstad in. Er zijn ruime (gratis) parkeerterreinen in recreatiegebied Hemmeland. Ook dit is niet heel ver van het centrum (15 minuten lopen).

Kom je met het openbaar vervoer? Monnickendam heeft geen treinstation, dus je bent aangewezen op de bus en de metro. Vanaf Amsterdam CS neem je eerst de metro naar metrostation Noord (5 minuten). Daar stap je over op de bus naar Monnickendam (11 minuten). Voor informatie over de dienstregeling voor de bus kijk je op de website van MeerPlus (www.meerplus.nl).

Voor meer informatie over wat te doen in Monnickendam kun je contact opnemen met het VVV-kantoor: www.laagholland.com

Voor het laatst bijgewerkt op 1 september 2024. Als je aanvullingen, tips of opmerkingen hebt over wat te doen in Monnickendam, Noord-Holland, kun je dat laten weten via het contactformulier. Foto’s © Wereldreizigersclub; Shutterstock.com; Booking.com; EuroParcs.